Er zijn er niet meer zoveel in onze regio. Manueel werk is voor de meeste mensen nauwelijks nog betaalbaar. Als een bedrijf in deze sector rendabel wil blijven, dan moet noodzakelijkerwijs vooral machinaal gewerkt worden. En met import. Afgewerkte stenen worden geïmporteerd uit verre landen, waar de loonkosten een pak lager liggen. Dit is één van de voornaamste wijzigingen van de laatste decennia. Natuurlijk wordt het dan ook moeilijk nog goede, opgeleide vaklui te vinden.

In Wilsele is er een familiebedrijf, waarin reeds drie generaties steenkappers actief zijn. Hun naam vind je op een groot aantal Leuvense grafstenen. De mannen zijn er nog hard aan het werk wanneer ik ze bezoek op een avond in de drukste tijd van het jaar, de periode voor Allerheiligen. Tony Vander Haeghen van het Natuursteenbedrijf met zijn familienaam maakte toch even tijd.


Waarom blijf je het doen, wat is er aantrekkelijk aan het werk?
Er is veel variatie, je komt telkens weer in andere situaties, en je bent altijd buiten. Het is zwaar werken, maar soms kan je ook nog eens iets bijzonders maken, waarin je echt met je handen bezig kan zijn. Zo restaureerden we bijvoorbeeld dit boomkruis, een heel zwaar stuk. Wist je dat in dat kastje vooraan vroeger de trouwringen gestopt werden? De dame die de restauratie bestelde, is intussen ook overleden, vandaar dat het werk hier nog staat. Je doet soms ook lugubere ontdekkingen. Zo waren we eens aan het werk in een oude grafkelder, met wel 40 nissen. In een recenter gevulde nis zat het lichaam tot tegen de wand. Toen we de stenen wegnamen, stootten we meteen op de voeten, in half vergane toestand. De mensen worden niet alleen ouder, maar ook groter en bij de oude constructie waren ze hier niet op voorzien geweest.

Vertel eens wat meer over het bedrijf en hoe het ontstond.
We zijn een relatief klein bedrijf: vier mannen en twee medewerksters op kantoor. Maar mijn vader (Louis) gaat ook nog regelmatig mee, al is hij intussen ruim in de zeventig. Het begon allemaal bij zijn grootvader of mijn overgrootvader. Jules kwam in 1925 in Leuven toen hij als beeldhouwer bij een Gents bedrijf meewerkte aan de restauratie van de beelden van het stadhuis. Jules vond hier ook de liefde en bleef. Zijn zoon Arthur richtte in 1936 het natuursteenbedrijf op. Hij investeerde ook in woningbouw. De werkzaamheden voor woningen werden intussen meer interieurwerken. Het werk voor de begraafplaatsen maakte de afgelopen jaren steeds ongeveer 50% van de activiteiten uit.

Vader en zoon Louis en Tony Vander Haeghen

Wat zijn de overlevingskansen van een steenkappersbedrijf in deze tijd?
Investeren in machines (zaagmachines, graveermachines, …) moet weloverwogen gebeuren. Je kan er niet omheen, moet het doen, ook al zijn ze duur. Je hebt al snel vier jaar nodig om de investeringskost terug te verdienen. En als je je vergist, dan wordt het erg moeilijk. Er zijn verder ook de jaarlijkse kosten aan wagens en hulpmiddelen, reken hiervoor maar op zo’n 100.000 euro per jaar. Het voordeel van ons bedrijf is dat het een familiaal bedrijf is. We kijken dan ook niet op een uur meer.

Hoeveel tijd neemt het plaatsen van een grafmonument in?
Dat hangt af van de situatie, de begraafplaats en het soort monument. Voor een nieuwe grafplaat heb je minstens twee uren nodig. Als het met een kraan kan, is dat handiger, maar op meer en meer begraafplaatsen kan je niet onmiddellijk bij het graf. De vergroening en de afschaffing van wegen op de begraafplaatsen maakt het voor ons moeilijker. Als we er niet bij kunnen, dan moet het op de oude ambachtelijke manier. We hebben een kar die 1000 kg kan dragen en trekken deze met drie man zo dicht mogelijk bij het graf. De steen wordt naar de plaats waar hij moet komen gerold. Als er iemand in een concessie toegevoegd moet worden, duurt het ook langer. Dan moet de oude zerk eerst afgenomen worden, helemaal gereinigd, en er vervolgens terug op geplaatst worden. Dan moet je al snel op zes uren rekenen.

Zie je wijzigingen in de vragen van mensen, trends die veranderd zijn?
Tegenwoordig vragen mensen vooral zerken (horizontaal geplaatste stenen) en nog weinig stèles (rechtopstaande stenen). Marmer is helemaal uit de mode en ook blauwe natuursteen wordt omwille van het onderhoud minder gekozen. De meeste stenen zijn nu in graniet. Twee keer per jaar afwassen en de steen blijft wel driehonderd jaar mooi.

En de toenemende vraag naar crematie, beïnvloedt dit je werk?
Voor de urnenbegravingen en de columbaria zijn ook stenen nodig. Soms wordt een klassieke, grote steen boven een graf met een urne geplaatst, zodat de nabestaande die erbij gevoegd zal worden nog vrij kan kiezen of hij begraven of ook gecremeerd wil worden. Wordt de as uitgestrooid, dan is er geen werk voor ons, maar vaak hoor ik dat mensen er later spijt van hebben omdat ze niet echt een duidelijke plaats om te rouwen hebben.


Gunter Dumarteau en Tony Vander Haeghen

De letterzetting, hoe gebeurt die, zijn daar wijzigingen in?
In de natuurstenen grafmonumenten werden de letters vroeger manueel gekapt. Nu gebeurt dat met graveermachines. De gegraveerde letters zijn minder diep, zodat er een kleur toegevoegd wordt om de leesbaarheid te verhogen. De letters die bovenop een steen geplaatst worden zijn ook onderhevig aan modetrends. De lettertypes veranderen. De gebruikte materialen (legeringen) zijn doorheen de jaren verbeterd. Als er een naam toegevoegd moet worden, proberen we het esthetisch zo goed mogelijk te doen, zoveel mogelijk gelijkend op wat er al staat. We zijn met zijn tweeën in dit bedrijf als letterzetter opgeleid: mijn zakenpartner Gunter Dumarteau en ikzelf. In België zijn er negen letterzetters. Gunter kende ik uit mijn schooltijd en is in het bedrijf ingestapt omdat mijn dochters geen belangstelling hebben om ermee verder te gaan. Zo is ook de continuïteit verzekerd.


Meer weten over het bedrijf? Zie www.natuursteen-vanderhaeghen.be